A cabana

Na nosa eira de Balixe hai unha cabana. Así é como lle chamamos alí ao hórreo tradicional, é dicir a aquela construción destinada a secar e gardar o millo, e tamén co tempo para gardar as patacas.

A estrutura desta cabana responde á tradicional nesta zona: pedra nos pinches, é dicir nos testeiros, e madeira nos laterais. Pinche chámaselle por extensión a toda a parede que queda de testeiro, tanto nas casas coma noutras construcións tradicionais, pero o nome é propio do remate triangular colocado na parte superior da parede dunha construción con tellado a dúas augas. Esta cabana de tres claros (cada unha das divisións da mesma delimitadas polos postes de pedra) está ben alta para facilitar a exposición ao aire e máis para impedir que os roedores subiran a ela e acabaran co millo. Esas pezas redondas de pedra sobre as que se pousa a cabana e que están enriba dos pés son os tornarratos.
Non todas as cabanas teñen a porta posta da mesma maneira; como ben se ve, nesta a porta está nun dos pinches, orientado ao norte, o que facilita a ventilación.

Como o meu avó era carpinteiro, o seu fillo maior tamén, e o pequeno tamén (meu pai), sempre había quen soubera organizar con madeira calquera espazo ou pendello. No interior desta cabana aínda se poden ver as divisións e os estantes dispostos para organizar o millo ou as patacas. Cando había un bo ano de patacas o fondo da cabana quedaba case cheo ata a metade coas patacas de comer. Logo, no estante superior, gardaban as patacas da semente para o vindeiro ano.

O millo, unha vez esfollado, gardábase na cabana para deixalo secar e telo así almacenado. Ás veces, cando cumpría moito dispor do gran, debullábase e moíase demasiado pronto, cando aínda non estaba ben seco. Isto era o que facía "encaiar o muiño", é dicir, facer que a moa xirase mal por quedar a fariña húmida apegada a ela. Por iso moitas veces, cando había apuro para o moer, metían o gran no forno para secalo.

Desta frase procedente do mal funcionamento do muiño vén a expresión referida ás persoas "estar encaiado", cando alguén está moi teso ou non se desenvolve con soltura.